فرهنگ و سنتهای مشهد
شهر مشهد با تاریخ و فرهنگ غنی خود، در دل ایران یکی از مهم‌ترین مراکز مذهبی و فرهنگی است. این شهر، علاوه بر داشتن جاذبه‌های مذهبی همچون حرم امام رضا (ع)، مجموعه‌ای از سنت‌ها، آداب و فرهنگ‌های خاص دارد که در زندگی روزمره مردم و مراسم‌های مذهبی و اجتماعی آن مشهود است. در ادامه، به بررسی برخی از مهم‌ترین فرهنگ‌ها و سنتهای مشهد پرداخته می‌شود.
1. فرهنگ مذهبی مشهد
الف. زیارت امام رضا (ع)
-
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های فرهنگی مشهد، پیوند عمیق مردم این شهر با حرم امام علی بن موسی الرضا (ع) است. زیارت حرم امام رضا (ع) برای مردم مشهد به‌ویژه در ایام خاص مانند عید قربان، عید غدیر، مبعث و نوروز، بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره است.
-
بسیاری از مشهدی‌ها همزمان با زیارت روزانه، به انجام اعمال مذهبی، دعاها و نذورات در حرم امام رضا (ع) توجه دارند.
ب. نذری‌ها و مراسم‌های مذهبی
-
در ایام خاص مانند عاشورا و اربعین، مراسم عزاداری در مشهد به‌ویژه در اطراف حرم امام رضا (ع) برگزار می‌شود. مردم در این روزها به برگزاری نذری‌ها (پخت غذا و توزیع آن میان زائران) اهمیت ویژه‌ای می‌دهند.
-
آئین‌های عزاداری و روضه‌خوانی‌ها در مشهد پررنگ هستند و در مکان‌های مختلف شهر به ویژه در محوطه حرم امام رضا (ع) برگزار می‌شود.
ج. جشن‌ها و اعیاد مذهبی
-
مردم مشهد در اعیاد مذهبی همچون عید فطر، عید غدیر، عید قربان و میلاد امامان معصوم (ع)، با برگزاری جشن‌ها و مراسم‌های خاص، به شادی و جشن می‌پردازند. در این مراسم‌ها، سفره‌های نذری و شیرینی‌های محلی به اشتراک گذاشته می‌شود.
2. آداب و رسوم اجتماعی مشهد
الف. مهمان‌نوازی مشهدی‌ها
-
مهمان‌نوازی یکی از ویژگی‌های برجسته فرهنگ مشهدی‌هاست. مردم مشهد همواره آماده پذیرایی از زائران و مهمانان هستند و در جشن‌ها و مراسم‌های مختلف، با توزیع نذری‌ها و خوراکی‌های خاص، به استقبال مهمانان می‌روند.
-
در سفرهای خانوادگی و در دیدار با مهمان‌ها، مردم مشهد به‌ویژه برای چای خوردن و شیرینی‌پزی معروف هستند.
ب. لباس‌های محلی
-
مردم مشهد نیز مانند بسیاری از نقاط ایران لباس‌های خاص خود را دارند که نشان‌دهنده فرهنگ و هویت این منطقه است. در گذشته، مردان مشهدی از دستار و عمامه و زنان از چادر و روسری‌های رنگارنگ استفاده می‌کردند، اما در سال‌های اخیر استفاده از لباس‌های سنتی در جشن‌ها و مراسم‌های خاص رایج‌تر شده است.
3. غذاها و خوراکی‌های محلی مشهد
الف. شله‌زرد
-
شله‌زرد یکی از معروف‌ترین دسرها و خوراکی‌های مشهدی است که در مراسم‌های مذهبی و جشن‌ها بسیار مصرف می‌شود. این دسر که از برنج، شکر، زعفران و گلاب تهیه می‌شود، در مراسم‌های نذری و زیارت حرم امام رضا (ع) توزیع می‌شود.
ب. آب‌غوره و فسنجان
-
آب‌غوره یکی دیگر از غذاهای سنتی مشهد است که معمولاً به همراه فسنجان یا کباب مشهدی مصرف می‌شود. این غذا در بسیاری از رستوران‌های مشهد و در جشن‌ها و مراسم‌های مهم محلی پخته می‌شود.
ج. قیصی (قیمه مشهدی)
-
قیصی (یا همان قیمه مشهدی) یکی از غذاهای سنتی و محبوب این شهر است که در مناسبت‌های ویژه مانند عید نوروز و ماه رمضان در سفره‌های مشهدی‌ها قرار می‌گیرد. این غذا از گوشت، لوبیا، زعفران، سیب‌زمینی و گوجه‌فرنگی تهیه می‌شود.
د. کباب مشهدی
-
کباب مشهدی یکی از بهترین انواع کباب‌هایی است که در شهر مشهد سرو می‌شود. این کباب از گوشت گوسفند تهیه می‌شود و به‌طور خاص در کباب‌خانه‌های مشهد شهرت دارد.
4. هنر و صنایع دستی مشهد
الف. فرش مشهد
-
مشهد به‌عنوان یکی از مراکز مهم بافت فرش در ایران شناخته می‌شود. فرش‌های مشهدی به دلیل طرح‌های پیچیده و کیفیت بالای بافت خود شهرت زیادی دارند. این فرش‌ها از نخ‌های ابریشمی و پشمی بافته شده و به‌ویژه در بازارهای مشهد به فروش می‌رسند.
ب. طلا و جواهرات مشهد
-
صنعت طلا و جواهرسازی در مشهد رونق دارد و بسیاری از جواهرات و زیورآلات سنتی در این شهر ساخته می‌شود. مشهد به‌ویژه در زمینه ساخت تسبیح‌ها و زیورآلات نقره و طلا شناخته شده است.
5. جشن‌ها و فستیوال‌های محلی
الف. جشن نوروز
-
نوروز در مشهد به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین جشن‌های ملی و مذهبی برگزار می‌شود. مردم مشهد به استقبال سال جدید می‌روند و با برپایی سفره هفت‌سین و جشن‌های خاص نوروزی، سال نو را آغاز می‌کنند.
-
علاوه بر این، حرم امام رضا (ع) در ایام نوروز میزبان میلیون‌ها زائر است که برای جشن نوروز و زیارت امام رضا (ع) به مشهد می‌آیند.
ب. جشن‌های مذهبی
-
در ایام خاص مذهبی همچون عید غدیر، عاشورا و اربعین، مشهد محل برگزاری جشن‌ها و عزاداری‌ها است. در این روزها، مشهد شاهد حضور زائران از نقاط مختلف ایران و جهان است که به مناسبت این مناسبت‌های مذهبی به زیارت امام رضا (ع) می‌آیند.
6. زبان و گویش مشهدی
-
گویش مشهدی یکی از گویش‌های محلی زبان فارسی است که در این شهر و نواحی اطراف آن رواج دارد. این گویش به‌ویژه در محاورات روزمره و در میان نسل‌های قدیمی‌تر مشهدی‌ها استفاده می‌شود.
نتیجه‌گیری
فرهنگ و سنتهای مشهد به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و تاریخی‌ترین شهرهای ایران، تنوع بسیاری دارند و در زندگی روزمره مردم، به‌ویژه در مراسم‌های مذهبی، اجتماعی، غذایی و هنری، نمایان می‌شوند. این سنت‌ها و آداب به‌ویژه در ایام ویژه مذهبی و تعطیلات، جلوه‌ای خاص به شهر مشهد می‌دهند و بر اهمیت مذهبی و فرهنگی این شهر می‌افزایند.
